การจำแนกชนิดของผีเสื้อ

วิธีที่ง่ายและสะดวกในการจำแนกผีเสื้อสำหรับบุคคลทั่วไปที่ดูหรือศึกษาผีเสื้อเพื่อความเพลิดเพลิน คือ การดูสีสันและลวดลายที่อยู่บนแผ่นปีกของสีเสื้อ ซึ่งแต่ละชนิดจะมีความแตกต่างกันไป แม้บางชนิดจะมีปีกบาง ปีกคล้ายกัน แต่เมื่อดูปีกทั้งหมดเทียบกันก็จะเห็นความแตกต่างหรืออาจจะสังเกตของสีของหนวด สีของลำตัว จำนวนขา ประกอบกัน รวมทั้งท่าทางการเกาะ การบิน การลงกินอาหาร ก็อาจจะแตกต่างกันออกไปด้วย   ให้เริ่มจำแนกตามวงศ์ใหญ่ก่อน  ซึ่งแต่ละวงศ์จะมีลักษณะเฉพาะแตกต่างอยู่บางแล้ว เช่น ผีเสื้อวงศ์ขาหน้าพู่มีเพียง 4 ขา ผีเสื้อวงศ์บินเร็วมีขนาดลำตัวอ้วนใหญ่ ปลายหนวดงอและน้อยเป็นรูปขอ หรือผีเสื้อในวงศ์หางติ่งที่มีพื้นที่ปีกส่วนใหญ่เป็นสีดำ และหลายชนิดมีปีกคู่หลังยื่นยาวดูคล้ายหาง เป็นต้น

ผีเสื้อหลายชนิดที่มีลักษณะเด่นชัดใกล้เคียงกัน ยังจำแนกเป็นกลุ่มย่อยๆ ลงมาอีก เช่น กลุ่มผีเสื้อหนอนใบรักและกลุ่มผีเสื้อจรกาในวงศ์ผีเสื้อขาหน้าพู่มีส่วนอกเป็นจุดดำ-ขาว กลุ่มผีเสื้อเณรในวงศ์ผีเสื้อหนอนกะหล่ำที่มีปีกสีเหลือง

ในกลุ่มผีเสื้อเณรเมื่อดูละเอียดลงไปอีกก็จะพบว่า ผีเสื้อเณรยอดไม้นั้นมีสีเหลืองอ่อนกว่าผีเสื้อเณรชนิดอื่นๆ และรูปทรงของปีกก็แตกต่างกันด้วย แม้ว่าผีเสื้อเณรทั้งหมดจะมีสีสันที่คล้ายกัน แต่เราก็สามารถแยกผีเสื้อเณรยอดไม้ออกจากกลุ่มได้

มีผีเสื้อจำนวนมากที่มีลักษณะเฉพาะ ไม่มีชนิดอื่นที่คล้ายกัน ทำให้การจำแนกชนิดทำได้ง่ายมากขึ้น เช่น ผีเสื้อสะพายฟ้าขณะกำลังเกาะ(ขณะบินจะคล้ายผีเสื้อหนอนจำปีจุดแยก) ผีเสื้อหางดาบธรรมดาผีเสื้อขาวแคระ ผีเสื้อหนอนใบกุ่มเนโร ผีเสื้อปลายปีกส้มใหญ่ ผีเสื้อดงปีกใส เป็นต้น

ผีเสื้อบางชนิดอาจมีปีกบนหรือปีกล่างเหมือนกัน แต่จะมีปีกอีกด้านหนึ่งแตกต่างกัน เช่น ปีกล่างของผีเสื้อปลายปีกส้มเล็กคล้ายกับปีกล่างของผีเสื้อเณรทั่วๆ ไป แต่ปีกบนแตกต่างกัน

ผีเสื้อบางชนิดมีการเลียนแบบกัน คล้ายคลึงกับมากทั้งปีกล่างและปีกบน  แต่เมื่อสังเกต

ให้ดีจะพบว่า แถบสีและลวดลายจะแตกต่างกันเล็กน้อยหรือมีสีของลำตัวส่วนอกแต่ต่างกัน เช่น ผีเสื้อกะทกรกธรรมดาเพศผู้มีสีสันคล้ายผีเสื้อหนอนใบรักธรรมดา แต่ส่วนอกของผีเสื้อกะทกรกธรรมดาไม่มีจุดดำ-ขาว เช่นที่ผีเสื้อหนอนใบรักธรรมดามี ผีเสื้อหางติ่งมหาเทพคล้ายกับผีเสื้อจรกา แต่ปีกบนของผีเสื้อหางติ่งมหาเทพไม่มีสีเหลือบน้ำเงินเหมือนที่ผีเสื้อจรกามี เป็นต้น

                เมื่อดูจนชำนาญมากขึ้นก็จะพบความแตกต่างของผีเสื้อแต่ละชนิดได้ไม่ยาก การถ่ายภาพหรือการสเก็ตซ์ภาพจะช่วยให้จดจำผีเสื้อได้เร็วขึ้น

เพศผู้กับเพศเมีย

                ผีเสื้อส่วนใหญ่จะมีรูปร่างลักษณะรูปทรงของปีก และสีสันลวดลายของทั้งสองเพศคล้ายกัน แต่ก็มีผีเสื้ออีกจำนวนไม่น้อยเช่นกันที่เพศผู้กับเพศเมียมีความแตกต่างกัน ทั้งสีสันลวดลาย ขนาดความกว้างของปีก หรือแม้แต่รูปทรงของปีก ก็แตกต่างกันไปจนอาจทำให้เข้าใจผิดคิดว่าเป็นคนละชนิดกัน จึงต้องใช้ความสังเกตและจำแนกให้ดี

                สีสันและลวดลายแตกต่างกัน เช่น ผีเสื้ออาชดุ๊คธรรมดา ผีเสื้อตาลหางแหลมธรรมดา ผีเสื้อกะทกรกธรรมดา

                รูปทรงของปีกแตกต่างกัน เช่น ผีเสื้อหางติ่งนางระเวง

 ผีเสื้ออาชดุ๊คธรรมดาเพศผู้

 ผีเสื้ออาชดุ๊คธรรมดาเพศเมีย

ผีเสื้อหางดิ่งนางระเวงเพศผู้

ผีเสื้อหางดิ่งนางระเวงเพศเมีย